از ميان عوامل طبيعي محيط زيست، باران بيشتر از همه در كشاورزي سرنوشت ساز بوده است، زيرا قسمت عمداي از توليدات كشاورزي ايران به صورت ديم به عمل مي‌آيد و زراعت آن نيز به آبهاي روان سطحي و قنوات، و در نيم قرن اخير به چاههاي عميق و نيمه عميق بستگي داشته است.

در سال زراعي 1374 – 1375ش در سطح كشور 94.332 چاه عميق، 257.664 چاه نميه عميق، 30.759 قنات و 44.450 چشمه وجود داشته كه از جميع آنها بالغ بر 61.538 ميليون مـ 3 آب تخليه شده كه قسمت عمدة كشور نيز در سال 1375 ش 40.074 ميليون مـ 3 آب خارج شده است كه پس از توليد برق, 14.984 ميليون مـ 3 آن براي كشاورزي استفاده شده است. گفتني است كه در 1372 ش مساحت زمين‌هاي زراعتي بالغ بر 15.458.900 هكتار بوده است.

دو منطقه‌ي پست ساحلي در شمال و جنوب كشور را بايد غني‌ترين مناطق از نظر كشاورزي دانست. در مقابل سيستان و بلوچستان با وسعتي كه 3 برابر منطقه‌ي خزري است، تنها 4/1% از كل زمين‌هاي زراعتي كشور را داراست (البته بخش كوچكي از وسعت اين استان پهناور را كه در سيستان واقعي يا دلتاي رود هيرمند قرار دارد، بايد جزو مناطق غني و پرنعمت كشاورزي دانست)؛ بقية مناطق كشور با تفاوت‌هايي ميان اين دو قطب غني و فقير پراكنده‌اند. تنها منطقه‌اي كه از نظر وضع كشاورزي داراي تعادل نسبي است،‌ خراسان است كه با داشتن 5/18% از وسعت كشور، 1/16% از زمين‌هاي زراعي را در بر دارد. در نواحي پست ساحلي نسبت زراعت آبي و ديم تقريباً برابر است، در حالي كه در نواحي زاگرس و خراسان درصد زراعت‌هاي ديم بيشتر از آبي است و همين امر باعث مي‌شود كه در سال‌هاي كم باران خسارت‌هاي سنگيني در اين نواحي بروز كند.

محصولات كشاورزي كشور را بر حسب نوع مصرف به دو قسمت عمده تقسيم مي‌كنند: 1. محصولات غذايي، شامل غلات، حبوبات، ميوه، دانه‌هاي روغني و سبزي. 2. محصولات كشاورزي صنعتي، آنهايي كه مصرف غذايي دارد (نيشكر، چغندرقند و چاي) و آنهايي كه صرفاً در صنايع به كار مي‌رود.