ايران بجز رودخانهها از دو منبع عمده و مهم ماهي صيد ميكند: يكي درياي خزر در شمال، و ديگري خليج فارس و درياي عمان در جنوب.
در شمال ايران، يعني سواحل درياي خزر از 1296ق/1879م كه امتياز صيد ماهي به يك تبعهي روس به نام ليانوزوف داده شد، وضع ماهيگيري دستخوش تغيير اساسي گرديد. از آن تاريخ تا انقلاب 1917م شوروي كليهي وسايل صيد از روسيه وارد ميشد و ماهيهاي صيد شده منحصراً به آن كشور صادر ميگرديد. انقلاب شوروي صنعت شيلات ايران را دچار فترت كرد؛ تا اينكه در 1306 ش شركت مختلط ايران و شوروي تاسيس گرديد و تسلط روسيه بر شيلات مانند گذشته از سرگرفته شد، ولي در 1331 ش امتياز روسيهي شوروي پايان يافت و شركت سهامي شيلات ايران عهده دار امور شيلات خزر گرديد. از آن تاريخ شيلات درياي خزر در تمام طول ساحل ميان آستارا و خليج گرگان در اختيار اين شركت است كه در نواري به عرض 5 كيلومتر از ساحل و در 4 ناحيه فعاليت صيد، نگاهداري، بستهبندي، و صدور ماهي و خاويار ايران را بر عهده دارد. ماهيهايي كه در درياي خزر صيد ميشوند، بر دو نوعند: 1. فلسدار مانند ماهي سفيد، سوف، كپور، سيم، كلمه، آزاد و جز آنها؛ 2. غضروفي مانند فيل ماهي، تاس ماهي، دراكول يا اوزن برون (ماهي خاويار) و امثال آن. در 1375 ش صيد ماهي شمال بالغ بر 74.100 تن بوده كه از اين مقدار 57 هزار تن ماهي كيلكا، 1.600 تن ماهي خاويار و 15.500 تن را ساير ماهيها تشكيل ميداده است.
در جنوب كشور از منابع غني جانوري خليج فارس و درياي عمان مانند ماهي، صدف، مرجان، اسفنج و جز آنها از زمانهاي بسيار دور بهرهبرداري ميشده است؛ پس از آنكه مطالعات دامنهداري به وسيلهي كارشناسان دانماركي و ژاپني دربارة آبزيان درياهاي جنوبي به عمل آمد، در 1335 ش شركتي به نام« شركت سهامي ماهيگيري خليج فارس »با مشاركت ژاپنيها تشكيل گرديد كه مركز آن آبادان بود؛ اما با مشكلاتي كه فعاليت اين شركت مواجه گرديد، شركاي ژاپني حاضر به ادامة كار نشدند و عملاً مشاركت آنها از ميان رفت، ولي كارشناسان ژاپني به استخدام شركت درآمدند. در اجراي قانون شيلات ايران مصوب 11/4/1339 ش و تشكيل شركت شيلات ايران، ماهيگيري خليج فارس با تمام ابواب جمعي خود به شركت شيلات ايران واگذار شد و از آن تاريخ مسئوليت صيد، نگاهداري، بستهبندي، بازاريابي، فروش و صدور آبزيان بر عهدهي شركت شيلات ايران است.
در خليج فارس و درياي عمان اصولاً دو نوع ماهي صيد ميشود: انواع ماهيهاي ريز و كوچك، و ماهيهاي گوشتي بزرگ به نام عمومي تن مخصوص كنسرو سازي. در ميان انواع مختلف ماهيهاي ديگر كه در درياهاي جنوب صيد ميشود، بايد از شوريده، شيرماهي، قباد، حلوا، و همچنين ميگو كه در سالهاي اخير اهميت فراوان پيدا كرده است، نام برد. در 1375 ش صيد آبزيان در جنوب ايران بالغ بر 260.920 تن بوده كه از اين مقدار 185.900 تن ماهي، ميگو و لابستر(خرچنگ بزرگ خوراكي)، 56.700 تن آبزيان غير معمول خوراكي، و 18.320 تن صيد آبهاي بينالمللي بوده است. در همان سال 65 هزار تن هم در آبهاي داخلي توليد شده كه 29.979 تن آن در مزارع پرورشي و 35.021 تن در منابع طبيعي و نيمه طبيعي به دست آمده است. |