گزارشهاي مورخان يوناني و رومي از صدور قالي و قاليچه‌هاي بافت ايران در دوره حكومت دراز مدت اشكاني به ديگر كشورها، به ويژه روم و چين خبر مي‌دهد. در عصر ساسانيان اين هنر گستردگي بسيار يافت. افزون بر گزارشهاي تاريخي درباره فرش ابريشمين گوهرنشان مشهور «بهارستان » يا « بهار كسري» كه در گشايش تيسفون به دست اعراب پاره پاره شد و فرشهاي بزرگ و كوچك روزگار ساسانيان موجود در خزانه‌هاي خلفاي عباسي و اموي، كاوشهاي باستان شناسي در ايران و مصر نمونه‌هايي از قاليهاي اين دوره به دست داده است. از بافته‌هاي چند سده نخست هجري آثار بسيار كمي باقي مانده است، همانند قالي كشف شده در فسطاط كه به احتمال زياد در شمال شرقي ايران بافته شده است و آزمايش كربن 14 تعلق آن را به سده 2 يا 3 ق/8يا 9 م ثابت مي‌كند و نقش شير روي آن با دست بافته‌هاي همزمان آن در پارچه‌هاي بافت شرق ايران همساني دارد.

افزون بر نمونه‌هاي متعددي كه در موزه‌ها و مجموعه‌هاي خصوصي جهان از قطعه فرشهاي قرون نخستين مي‌شناسيم، گزارشهايي بسياري در متون فارسي و عربي از قرنهاي ياد شده از گونه‌هاي مختلف فرش در دست است. پاره فرشهاي به دست آمده در نواحي شرقي ايران از جمله شماري پاره فرش كه از معابد تبت به آمريكا و اروپا برده شده است، فاصله زماني پاره فرش فسطاطا را- كه هم اكنون در موزه هنرهاي زيباي سان فرانسيسكو نگاهداري مي‌شود- پر مي‌كند. پاره فرشهاي تبت را بين سده‌هاي 5 تا 8ق/11تا 14م تاريخ گذاري كرده‌اند. محل بافت شماري از آنها را آذربايجان غربي و برخي راآسياي صغير مي‌دانند. كه در دوره‌هاي ياد شده از ديدگاه جغرافياي سياسي و مكتب‌هاي هنري پيرو سيكهاي جاري ايران عصر سلجوقيان تا ايلخانان و جانشينان آنان بوده است.

عصر صفويه دوران شكوفايي هنر قالي بافي ايران به شمار مي‌آيد. دگرگوني مهم در اين دوره تكامل چشمگير طراحي در قاليهاي ايراني است. تبديل طرحهاي شكسته هندسي به طرح‌هاي تكامل يافته اسليمي، گل وگياه ، درخت، پرندگان، انسان ، جانوران و جز آن نيز تحولي مهم به شمار مي‌آيد.

راه يافتن قاليهاي ايراني به ويژه قاليهاي بافته شده در كارگاههاي سلطنتي به دربارهاي اروپايي نيز سبب شهرت جهاني قالي ايراني شد. از فرشهاي ايراني اين عصر چند صد قطعه قالي و قاليچه در قطعه‌هاي كوچك و بزرگ در سراسر جهان در موزه‌ها و مجموعه‌هاي خصوصي اماكن مقدس خارج از ايران موجود است. مشهورترين و زيباترين آنها قالي مشهور به « قالي اردبيل» است كه گفته مي‌شود به بقعه شيخ صفي الدين اردبيلي تعلق داشته ، و در 946ق/1539م به دست مقصود كاشاني در اندازه 534×1150 سانتي متر(مساحت 41/61م2) با 32 ميليون گره در تبريز بافته شده است. اين قالي هم اكنون در موزه ويكتوريا و آلبرت لندن نگاهداري مي‌شود. قالي ديگري از همين دوره در موزه پلدي پتسولي ميلان در ايتاليا نگاهداري مي‌شود كه به سبب طرح بسيار زيباي شكارگاهي كه برآن نقش بسته، به «قالي شكارگاه» مشهور شده است. اندازه اين قالي حدود24م2 است و در سال 929يا 949 ق/1523يا 1542 م به دست غياث الدين جامي بافته شده است.

در اين دوره شهرهاي هرات. تبريز، همدان و قزوين و كاشان مراكز مهم قالي بافي ايران بودند . در اين شهرها و همچنين در همدان و در گزين خراسان قاليهاي زربفت ابريشمين كه اندازه‌هاي آنها قبلا به خواسته شاه طهماسب به وسيله سلطان سليمان تعيين شده بود، براي مسجد جامع استانبول بافته شد. قاليهاي كاشان به دربارهاي پتركبير، امپراطور اتريش و پادشاه لهستان راه يافت. فرشهاي اخير كه به سفارش زيگموند سوم بافته، و به ورشو فرستاده شد، بعدها به خطا «لهستاني » نام گرفتند.

پس از انتقال پايتخت صفويان به اصفهان اين شهر در شمار مراكز بافندگي فرش درآمد. افزون بر آن در مشهد و استرآباد و شيروان و قره باغ نيز بافت قاليهاي پشمي و ابريشمي و زربفت رونق بيشتري يافت. شماري از قاليهاي همين دوره است كه با كتيبه «كلب آستان علي عباس» هنوز درمخازن نجف اشرف برجاست و بزرگترين آنها با اندازه 5/9× 14متر (مساحت 133م2) يكي از سالم‌ترين نمونه‌هاي فرشهاي ابريشمين و زربفت عصر شاه عباس بزرگ به شمار مي‌آيد.

بر افتادن صفويان ضربه‌اي هولناك به قالي بافي ايران- كه در پايان عصر آنان برو به افول داشت- وارد ساخت. كارگاههاي قالي بافي به ويژه كارگاههاي شاهي بسته شد و بافندگان پراكنده و بي پشتيبان شدند. هر چند به روزگار نادر شده و حتي پس از آن هنر قالي بافي شكوفايي گذشته خود را بازنيافت، اما به حيات خود ادامه داد؛ به ويژه كرمان همچنان از مراكز مهم توليد فرش به شمار مي‌آمد. مفروش كردن اماكن مقدس شيعيان در عراق از جمله نجف اشرف با قاليهاي كرمان در اين دوره نشان از رواج اين هنر دارد (محمد كاظم، 2/454، 3/892). در روزگار حكومت كريم خان زند كه با آرامشي ويژه همراه بود، كار بافت و تجارت قالي رونق داشت.

صدرو قالي در دهه‌هاي پاياني سده 12 و آغاز سده 13 ق از راه بوشهر به وسيله كارگزاران كمپاني هند شرقي ادامه يافت و به ويژه در انگلستان فرشهاي بافت خراسان خريد و فروش مي‌شد. از نمونه‌هاي برجسته اين دوره 4 قالي شناخته شده است كه كهنه‌ترين آنها تاريخ 1179ق/1765م دارد و به دست استاد محمد شريف كرماني بافته شده است و هم اكنون در موزه ملي تهران نگاهداري مي‌شود.. قالي تاريخ دار ديگري از اين دوره كه بايد از آن ياد كرد، داراي تاريخ 1190ق/1776م است با طرح باغي-سروي كار استاد يوسف كرماني كه در يك مجموعه خصوصي در بلگراد نگاهداري مي‌شود. شمار ديگري قاليهاي تاريخ دار و بي تاريخ از اين عصر وجود دارد كه در تنوع نقش و ظرافت بافت رواج و رونق قالي بافي در عصر زنديه يعني پايان سده 12ق/ 18م به خوبي آشكار مي‌سازد. كرمان، فارس و اصفهان نيز در اين دوره از مراكز فعال قالي بافي به شمار مي‌آيند.

در زمان حكومت قاجاريه اگر چه بافت قاليهاي هنري و پركار عصر صفويه از ديدگاه كيفي تكرار نشد، اما گستردگي كارگاههاي شهري و روستايي كاملا محسوس است. كاخهاي تازه ساز قاجارها در تهران به قاليهاي بزرگ نياز داشت. يكي از نفيس‌ترين آنها قالي بزرگ تالار آينه كاخ گلستان تهران است كه تصوير آن در تابلوي نقاشي «تالار آينه» كمال الملك مي‌توان ديد. قايل 396 متري «موزه بافته‌هاي واشنگتن» كه 80 بافنده كرماني به مدت 6 سال در فاصله سالهاي 1265-1270ق/1849-1854م دست اندر كار بافت آن بوده‌اند و پيش از انتقال به موزه ياد شده زينت بخش تالار كاخ كنگره آمريكا بوده ، از دست‌آوردهاي اين دوره است.

در اين دوره بافت قالي تقريبا در سراسر ايران- حتي درشهرهاي چون فراهان، ساروق، اراك، سنندج و... پيش‌تر دراين كار شهرتي نداشتند- رونق گرفت. در آغاز سده 14ق/20م حتي شهري چون نايين كه پيشينه قالي بافي نداشت، داراي 200/1 دستگاه دار قالي بود و در تهران كه شهري نوپا بود، قاليچه‌هاي كم نظير بافته مي‌شد. كرمان كه در آغاز سده 13ق/19م بدترين آسيب را از سر سلسله قاجار ديده بود، به چنان شكوفايي دست يافت كه استادان بافنده آن نه تنها به كارگاههاي تبريز رفتند ، بلكه به كارگاههاي هركه عثماني برده شدند تا به آموزش بافندگان ترك مشغول شوند. شمار دارهاي قالي اين شهر در آغاز اين سده از 1000 و در نيمه آن از 5000 دستگاه فزون‌تر شد. برگذاري دو نمايشگاه قالي مشرق زمين در لندن (1267ق/1851م) و وين(1290ق/1873م) در شناساندن قالي ايران و گسترش بازرگاني و كاربرد عمومي آن در ميان مردم مغرب زمين نقشي اساسي داشت و سبب فعاليت گسترده شركتهاي بين المللي در بازرگاني قالي ايران شد.

كارگاههاي بزرگ قالي بافي مشهوري در نخستين دهه‌هاي سده 14 ق در ايران شكل گرفت . مشهورترين آنها كارخانه عمو اوغلي مشهد بود كه برخي از بافته‌هاي پر ارزش آن هم اكنون در كاخ- موزه‌هاي سعد آباد تهران به عنوان آثار ماندني قالي بافي ايران وجود دارند.

در سالهاي اخير از نوآوريهاي تازه‌اي در طرحي و بافندگي قالي ايران به چشم مي‌خورد كه پيش از آن سابقه نداشته است. از اين ميان، بافت قاليهاي عظيم و در اندازه‌هاي تا 200 1م2 كاري تازه به شمار مي‌آيد.