زبان گرجي مهمترين عضو خانوادة زبانهاي جنوب قفقاز است كه كارتولي خوانده ميشوند . مركز اصلي اين زبان گرجستان است ، اما سخنگوياني نيز در ايران و تركيه دارد. گرجي زبانان ايران هماكنون در مناطقي از شهرستان فريدن زندگي ميكنند . آنان در واقع بازماندگان اسرايي هستند كه شاهعباس صفوي با خود به اصفهان آورده بود . به علاوه ، شاهعباس شماري از اسرا را در استانهاي خراسان ، مازندران ، گيلان و فارس اسكان داده بود ، اما آنان در جمعيت منطقه جذب شده ، زبان مادري خود را از ياد بردهاند.
كهنترين آثار مكتوب گرجي به سدة 5م باز ميگردد. تماسهاي طولاني ميان گرجيان و ايرانيان منجر به ورود بسياري از واژههاي ايراني تبار به زبان گرجي شده است كه برخي از آنها مستقيماً ، و برخي ديگر از طريق زبان ارمني به گرجي راه يافتهاند.
برخي از مهمترين ويژگيهاي زبان گرجي اينهاست : 1. واجهاي انفجاري و انسدادي ـ سايشي به 3 دستة واكدار ، بيواك دميده و بيواك چاكنايي شده تقسيم ميشوند ؛ 2. جنس دستوري ندارد ؛ 3. حرف تعريف معين ندارد ؛ 4. ترتيب اجزاء كلام ثابت نيست و فعل ميتواند در اول ، وسط يا پايان جمله بيايد؛ 5. اسم در 7 حالت صرف ميشود؛ 6. فاعل افعال لازم ميتواند كننده يا ناكننده باشد . كننده مانند فاعل افعال متعدي ، ذاتاً عامل است ، اما ناكننده مانند مفعول افعال متعدي ، و ذاتاً غيرعامل است.
گرجي تنها زبان قفقازي است كه خطي مخصوص خود دارد . گرجي كهن به خطي موسوم به خوتسوري نوشته ميشد كه ماشتوتس ، مخترع خط ارمني ابداع كرده بود. اما از سدة 11م خط مخدرولي جاي آن را گرفت. خط مخدورولي در آغاز 40 نشانه داشت ، اما اكنون تنها 33 نشانه دارد. |